Arkadia - fikcja czy rzeczywistość?

Arkadia - fikcyjna kraina - w renesansie uznawana przez poetów za krainę wiecznego szczęścia. Była ona symbolem wyidealizowanej krainy spokoju i ładu; krainy sielankowej, wiecznej szczęśliwości i beztroski. Arkadia miała być ziemskim rajem. Tak była ona przedstawiana w literaturze i sztuce. My jednak nie musimy odnosić się do tych renesansowych dzieł. Mamy u siebie - w naszym pięknym kraju - swoją Arkadię, i to dosłownie...

Opuszczając Pałac w Nieborowie (o pałacu możecie poczytać tutaj) udaliśmy się do oddalonej o ok. 5 km wsi Arkadia, gdzie znajduje się park. Nie jest to jednak zwykły park, jaki wszyscy znamy. Jest to piękny ogród romantyczny w stylu angielskim założony w 1778 roku przez Helenę Radziwiłłową - żonę Michała Hieronima Radziwiłła, właściciela Nieborowa i tamtejszego pałacu.

Bilety do Arkadii mieliśmy zakupione już w Nieborowie, ale na miejsce przyjechaliśmy po 18:00 jak już kasy były zamknięte i można było już spokojnie pospacerować i wczuć się w romantyczność miejsca bez żadnych opłat (do 18:00 bilet normalny kosztuje 12 zł).

A oto co można zobaczyć w Arkadii:

DOMEK GOTYCKI I GROTA SYBILLI

Na początku lat osiemdziesiątych XVIII wieku powstaje Grota Sybilli, nad którą został zbudowany w latach 1795-1797, murowany z czerwonej cegły Domek Gotycki z przyległą od południa galerią arkadową oraz kaplicą usytuowaną na przeciwległej skarpie. Architektura tej budowali arkadyjskiej posiada cechy stylu neogotyckiego. Autorem koncepcji architektonicznej jest Aleksander Orłowski. Realizację Arkadyjskigo Domku Gotyckiego należy przypisać Szymonowi Bogumiłowi Zugowi.

Na początku 1814 roku księżna Helena Radziwiłłowa urządziła w Domku Gotyckim symboliczne "mieszkanie rycerza", poświęcone osobie syna - Michała Gedeona, generała napoleońskiego. Zgromadziła tam historyczne pamiątki po bohaterze spod Połocka i Gdańska, walczącego o ideały sprawy narodowej.

DOM MURGRABIEGO

Powstał około 1795 roku. Miał początkowo niższą wieżę, która została podwyższona w połowie XIX wieku przez Franciszka Lanciego. Kształt Domu Murgrabiego nawiązywał w ogólnej idei do architektury Przybytku Arcykapłana. Niektóre fragmenty wystroju ścian zewnętrznych, zwłaszcza ostrołukowy układ fragmentów dekoracji ceramicznej, wskazują na przenikanie do tej budowli form neogotyckich.

ŁUK KAMIENNY

Powstał około 1784 roku według projektu Szymona Bogumiła Zuga. Odegrał ważną rolę w planie założenia ogrodowego w Arkadii, służył bowiem jako oprawa głównej osi widokowej ogrodu Heleny Radziwiłłowej. Stanowił przede wszystkim ramę widokową dla Świątyni Diany oglądanej od strony wschodniej.

CYRK

Od 1799 roku głównym architektem księżny został Henryk Ittar, który zrealizował w Arkadii szereg oryginalnych budowli, m.in. Grobowiec Złudzeń, Amfiteatr i Cyrk.

Zachował się częściowo tylko Cyrk, wykonany w 1801 roku na wzór rzymskiego cyrku, przeznaczonego do gonitw rydwanów. Przetrwał w nim obelisk centralny i dwie skrajne cylindryczne "mety", które wyznaczają skalę tego założenia w terenie. Na obelisku  księżna umieściła napis MUNIFICENTIAE AUGUSTI HELENA POSUIT (W podzięce Augustowi Helena postawiła), poświęcony cesarzowi Aleksandrowi I, któremu zawdzięczała materiały - marmury i granity, użyte do budowy Cyrku.

Inne budowle Ittara rozebrał po 1864 roku ówczesny właściciel Nieborowa Zygmunt Radziwiłł.

PRZYBYTEK ARCYKAPŁANA

Wzniesiony około 1783 roku w formie sztucznej ruiny, zbudowany z cegły, rudy darniowej oraz fragmentów detali architektonicznych i rzeźb antycznych, gotyckich i renesansowych, w tym herm, maszkaronów i rozet dłuta Jana Michałowicza z Urzędowa. Rzeźby renesansowe pochodzą głównie, z przekształcanej w tym czasie, kaplicy Św. Wiktorii w kolegiacie łowickiej.

Od strony północno-wschodniej znajduje się wnęka; z płaskorzeźbą Chimery dłuta Gioacchino Staggiego oraz kamiennym wodozbiorem ozdobionym dwoma maszkaronami. Budynek posiada patio, otwarte arkadą i bramą w murze, krytą zagrodę i dziedziniec opasany murem oraz taras otoczony kolumnadą. W północno-zachodnim narożniku korpusu głównego znalazła się wieża wyposażona w platformę widokową. Wzdłuż południowo-zachodniej elewacji Przybytku ciągnął się - dzisiaj odbudowany - Mur z Hermami.

Autorstwo budowli, zrealizowanej według wskazówek księżny Heleny Radziwiłłowej, należy przypisać Szymonowi Bogumiłowi Zugowi.

Jest to jeden z oryginalniejszych pawilonów ogrodowych, jakie powstały na naszych ziemiach w ostatniej ćwierci XVIII wieku.

AKWEDUKT

Wzniesiony w 1784 roku nad kaskadą wodną. Wzorowany na architekturze wodociągów rzymskich. Stanowi pod względem funkcjonalnym most łączący brzegi Łupi tuż przy ujściu do wielkiego stawu. Zachował się projekt Akweduktu z 1784 roku sygnowany przez Szymona Bogumiła Zuga. Uzupełnienia do tej budowli parkowej projektował  1800 roku Henryk Ittar.

Po 1864 roku kolejny z właścicieli arkadyjskiego ogrodu rozebrał doszczętnie akwedukt. W 1951 roku znany planista ogrodów Gerard Ciołek zrekonstruował budowlę i uporządkował sieć  wodną. 

ŚWIĄTYNIA DIANY

Wzniesiona w 1783 roku przez Szymona Bogumiła Zuga. Budowla o klasycznych proporcjach, ozdobiona od strony zachodniej ażurowym portykiem wspartym na czterech kolumnach jońskich oraz takim samym portykiem półkolistym od strony wschodniej. Pod tympanonem od strony stawu wyryte są słowa Petrarki z sonetu "In morte di Madonna Laura": "DOVE PACE TROVAI D'OGNI MIA GUERRA" (Tutaj znalazłem spokój po każdej mojej walce).

We wnętrzu Westybul, Gabinet Etruski, owalna Sypialnia i reprezentacyjna sala zwana Panteonem. Panteon zdobią stiukowe kolumny i dekoracyjne gzymsy oraz plafon wyobrażający Jutrzenkę, pędzla J. P. Norblina. Twórcami plafonu w Gabinecie Etruskim, z około 1800 roku, ze sceną przedstawiającą Amora i Psyche oraz dekoracji ściennych z motywami naczyń etruskich byli, współpracujący z Norblinem, Michał Płoński i Aleksander Orłowski. Dekoracje sztukateryjne wykonał Johann Graff.

GROBOWIEC NA WYSPIE TOPOLOWEJ

Zbudowany został około 1785 roku. Konstrukcja zaprojektowana z inspiracji księżnej Heleny Radziwiłłowej przez Szymona Bogumiła Zuga, wzorowana była na grobowcu Jana Jakuba Rousseau w Ermenonville. Usytuowana została na sztucznie uformowanej Wyspie Topolowej w rozlewisku rzeczki Łupii. Grobowiec składał się z cokołu, korpusu z wnęką wypełnioną rzeźbą leżącej kobiety z białego marmuru, nakryty był pokrywą z akroterionami i zwieńczony wazą z białego marmuru. Powstał przy pomocy i zaangażowaniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który opłacił bloki marmuru dębnickiego i zamówił w Rzymie figurę kobiecą inspirowaną rzeźbą św. Cecylii. Pomnik był zaopatrzony w inskrypcje: Et in Arcadia ego ("I ja [jestem] w Arkadii") oraz J'ai fait l'Arcadie et j'y repose ("Stworzyłam Arkadię i w niej spoczywam"). Grobowiec był jednym z ważniejszych obiektów na terenie Ogrodu w Arkadii pod względem treści symbolicznych dopełniał jego ideowy program, kompozycyjnie uzupełniał całość krajobrazowego założenia. Zgodnie z tradycją miał być miejscem pochówku twórczyni Arkadii, Heleny Radziwiłłowej po jej śmierci, ostatecznie jednak do tego nie doszło. Został rozebrany w poł. XIX w., jego rekonstrukcji dokonano w 2015 roku.

Słońce jest coraz niżej, więc kończymy naszą podróż do Arkadii
Czy nasza Arkadia jest zgodna z renesansowymi założeniami? Czy jest ona ziemskim rajem? To pytanie zostawiam dla Was. Widzimy się w następnym miejscu :)

           

Podobał Ci się artykuł? Warto go przeczytać? Zostaw komentarz i podziel się ze swoimi znajomymi.

Wszystkie zdjęcia są mojego autorstwa i nie zgadzam się na ich kopiowanie i wykorzystywanie bez mojej zgody (Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Opisy poszczególnych obiektów pochodzą z tabliczek informacyjnych znajdujących się przed każdym z nich.